Chudzicka Magdalena – s. Adelinda (1884-1907)
W 140. rocznicę urodzin siostry ze Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety (elżbietanki)
Biogramy sióstr zakonnych opublikowane w tomie 6 Rocznika, spowodowały odzew, który skutkuje uzupełnieniem o kolejny biogram historycznej postaci z Luboniem związanej.
Magdalena Chudzicka – siostra Maria Adelinda pochodziła ze znamienitego lubońskiego rodu Chudzickich. Urodziła się 14 kwietnia 1884 r. w Głuszynie. Była trzecim z trzynaściorga dzieci oraz pierwszą córką Jakuba Chudzickiego (1856-1913) i Barbary z domu Remlein (1856-1923). Ojciec – Jakub, urodzony i zamieszkały w Głuszynie (rodzice: Józef Chudzicki i Marianna Olejniczak) poślubił w 1879 r. w parafii żony pw. św. Floriana w Wirach – Barbarę Remlein (córka Józefa Remleina oraz Magdaleny Heigelmann) urodzoną i zamieszkałą w Luboniu[1]. Starsze rodzeństwo Magdaleny[2] Chudzickiej, późniejszej siostry Adelindy, to: Jakub (junior) (1880-1933)[3], Jan (1881-?)[4]. Młodsze: Katarzyna (1885-?) po mężu Hernes[5], Maria (1888-?) po mężu Łakoma[6], Barbara (1890-1938) po mężu Michalska[7], Józef (1892-1945)[8], brat bez imienia – urodził się martwy w 1893 roku. Wszyscy wyżej wymienieni rodzili się w Głuszynie[9]. Pozostałe rodzeństwo: Stanisław (1895-?), Weronika (1896-1990) po mężu Tritt[10], Jadwiga (1900-1973) po mężu Andrzejewska[11], Florian (1903-1994)[12] i najmłodsza Marta (?-?)[13] rodzili się już w Luboniu. Posiadamy bardzo niewiele informacji o siostrze Magdalenie Chudzickiej. Wiemy, że była w prowincji wrocławskiej sióstr elżbietanek i przyjęła zakonne imię Maria[14] Adelinda.
Dom sióstr elżbietanek we Wrocławiu, który jest obecnie siedzibą zarządu prowincjalnego, został założony jako piąta z kolei placówka Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety. Pierwsze siostry przybyły tu w 1857 roku na prośbę hrabiny Pauliny Preysing-Lichtenegg , podejmując opiekę nad biednymi emerytkami w jej zakładzie dobroczynnym. Wkrótce zajmowane lokum okazało się za małe i siostry zakupiły zabudowania przy Gräupnergasse (dziś ul. św. Józefa). Po dokonaniu remontu i koniecznej adaptacji przeprowadziły się tu wraz z 32 podopiecznymi. Wzrastająca liczba podopiecznych, a tym samym potrzeba większej liczby sióstr, stały się przyczyną rozbudowy zajmowanego lokum. Powiększony dom wraz z kaplicą Matki Bożej został poświęcony 8 stycznia 1883 r. W tym samym czasie podjęto starania o wybudowanie osobnego budynku szpitalnego. Mimo korzystnych warunków administracyjno-kościelnych oraz lokalowych wrocławski dom przez 33 lata pozostawał jedną z wielu placówek Zgromadzenia z Domem Macierzystym w Nysie. Dopiero trzy lata po zatwierdzeniu Zgromadzenia przez Papieża Leona XIII – w 1890 r. do Wrocławia przeniesiono zarząd generalny i nowicjat. W tym roku ukończono też budowę szpitala, który został oddany pod opiekę św. Józefowi. Szpital uchodził wówczas za najnowocześniej wyposażony na terenie Wschodnich Niemiec. W 50. rocznicę powstania Zgromadzenia – 27 września 1892 r. – poświęcono kaplicę św. Józefa, która stanowiła połączenie między domem sióstr a szpitalem. Ze względu na wzrastającą liczbę sióstr, a tym samym placówek, 26 kwietnia 1898 r. nastąpił podział Zgromadzenia na prowincje. W jego efekcie dom wrocławski, który był siedzibą zarządu generalnego, stał się jednocześnie domem prowincjalnym, do którego afiliowano 200 placówek. 5 grudnia 1901 r. zakończono budowę domu przeznaczonego na siedzibę nowicjatu, który stanął naprzeciw domu generalnego. Potrzeba wybudowania osobnego domu nowicjackiego była paląca, gdyż w tym czasie rocznie o przyjęcie do Zgromadzenia prosiło ok. 100 kandydatek. Prawdopodobnie w tej grupie była też lubonianka Magdalena Chudzicka. Po ukończeniu tego obiektu przystąpiono do budowy pomostu nad ulicą, łączącego domy: generalny i nowicjacki. Projekt sfinalizowano w 1902 r. W tymże roku, 9 lutego, dzięki długotrwałym staraniom Zgromadzenia, władze miasta dokonały zmiany nazwy ulicy, przy której wznosił się dom generalny z Gräupnergasse[15] na ul. św. Józefa. Dramatycznym doświadczeniem nie tylko dla prowincji wrocławskiej sióstr elżbietanek, ale całego Zgromadzenia, były późniejsze działania wojenne 1939-1945. Szczególnie podczas oblężenia Wrocławia od stycznia do maja 1945 r., 2.04.1945 r., w wyniku zmasowanego ataku bombowego, został zburzony szpital, dom generalny oraz częściowo dom nowicjatu. Powojenny czas w PRL-owskiej rzeczywistości obfitował w szereg kolejnych problemów. Wiele opuszczonych przez siostry placówek filialnych, podczas repatriacji zajmowanych było przez nowo przybyłą na te tereny ludność. Zmniejszyła się też liczba sióstr (część pochodzenia niemieckiego wyjechała do Niemiec). Z państwowych placówek, w których siostry pracowały, zaczęto je wyrzucać, odbierano i upaństwawiano domy, a klasztorne mienie rozgrabiono. Ostatecznie siostry elżbietanki wrocławskie wywieziono do obozów w: Gostyniu, Kobylinie i Dębowej Łące (lata 1953-1956). Sytuacja zmieniła się dopiero po 1989 roku. Prowincji wrocławskiej udało się odzyskać prawo do niektórych wcześniej odebranych domów. M.in. odzyskano budynek nowicjatu, w którym po gruntownym remoncie znajduje się dziś Zakład Opiekuńczo-Leczniczy. Sąsiaduje ze znajdującym się po przeciwnej stronie ulicy Domem Prowincjalnym Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety (dawniej Dom Generalny).
![Nawa główna XIX-wiecznej kaplicy elżbietanek z obrazem św. Józefa namalowanym przez Hieronima Richtera, znajdującym się w nastawie ołtarzowej, przed którym z pewnością modliła się lubonianka – siostra Adelinda Chudzicka fot. s. Felicyta Szewczyk CSSE [http://www.nowezycie.archidiecezja.wroc.pl, dostęp 8.12.2022 r.]](http://forumlubonskie.pl/wp-content/uploads/2024/03/Chudzicka-Magdalena-02-Adelinda-kaplica-sw-Jozefa-682x1024.jpg)
Pochodząca z Lubonia siostra Adelinda – Chudzicka Magdalena, świadek tworzącej się wrocławskiej historii nowicjatu i szpitala sióstr elżbietanek na początku XX wieku, zmarła we Wrocławiu 17 lutego 1907 roku, mając niespełna 23 lata. Tam też została pochowana 20 lutego 1907 r. W archiwum Zgromadzenia we Wrocławiu, z powodu zawirowań wojennych i późniejszych, nie zachowały się dokumenty z danymi biograficznymi, takimi jak np.: kiedy wstąpiła do zgromadzenia i w jakich latach przebywała w nowicjacie; kiedy złożyła śluby, w tym także wieczyste; czym się zajmowała (jaką pełniła posługę lub w jakim kierunku się szkoliła) oraz co było przyczyną śmierci w tak młodym wieku? W archiwum Zgromadzenia zachował się z tamtych lat jedynie wykaz sióstr zmarłych w latach 1842-1914, wśród których jest lubonianka. Możemy domniemywać, że Magdalena Chudzicka wstąpiła do zakonu w 1902 r., bowiem wymóg ukończenia 18 lat wprowadziły dla nowicjuszek władze zaborcze. Tak więc jedynie pięć lat przebywała w zgromadzeniu, w tym czas formacji – nowicjatu. Gdy umarła, musiała być krótko po ślubach (i raczej jeszcze nie wieczystych?). Nie posiadamy też zdjęcia siostry Adelindy Chudzickiej. Według przekazów rodzinnych, dowiadujemy się, że po śmierci młodziutkiej jeszcze córki – matka Barbara Chudzicka z d. Remlein (siostra sołtysa Lubonia – Andrzeja Remleina) pojechała do Wrocławia i zabiegała o zwrot części posagu, jaki rodzina wniosła, gdy Magdalena wstępowała do zakonu. Czy skutecznie, tego też nie wiemy.
Na podstawie: informacji Mirosławy Maćkowiak – wnuczki Jakuba Chudzickiego (juniora), córki Barbary z d. Chudzickiej i Franciszka Nawrockich; historia wrocławskiej prowincji z publikacji – https://elzbietanki.wroclaw.pl [dostęp 07.12.2022 r.]; informacji siostry M. Lucyny csse z Archiwum Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety Prowincji Wrocławskiej.
Piotr Ruszkowski Repozytorium Historyczne Miasta Luboń
[1] Archiwum Państwowe w Poznaniu (APP), USC Poznań, sygnatura: 1927/3/22, skan 53.
[2] Imię świeckie potwierdzone przez Archiwum Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety Prowincji Wrocławskiej.
[3] Jakub (junior) ożenił się w 1904 r. z Barbarą z d. Kaiser (1882-1959), mieli 11 dzieci.
[4] Jan ożenił się w 1909 r. z Józefą Wachowiak (1887-?), mieli 8 dzieci.
[5] Mąż Katarzyny – Władysław Hernes (1885-?), mieli prawdopodobnie 9 dzieci.
[6] Mąż Marii – Adam Łamomy (1882-1953), mieli 5 dzieci.
[7] Mąż Barbary – Antoni Michalski (1890-1971), mieli 5 dzieci.
[8] Józef ożenił się z Julianną Czechowską (?-1957), mieli 1 syna.
[9] Głuszyna – wieś duchowna – własność biskupstwa poznańskiego. Najstarsze wzmianki o wsi pochodzą z Kronik Jana Długosza – wymienia ją przy okazji opisu najazdu Krzyżaków w 1331 r. na Wielkopolskę. Od 1942 r. część miasta Poznań – osiedle w południowo-wschodnim krańcu miasta, w pobliżu rzeczki Głuszynki, w dzielnicy Nowe Miasto.
[10] Mąż Weroniki – Stanisław Tritt, mieli 2 dzieci.
[11] Mąż Jadwigi – Michał Andrzejewski (1889-1951), mieli 4 dzieci.
[12] Florian ożenił się z Pelagią Łakomą (1910-1987), mieli 4 dzieci.
[13] Informacja rodziny (brak obecnie potwierdzenia w dostępnych dokumentach).
[14] Tradycją wielu zgromadzeń żeńskich jest to, że pierwszym imieniem zakonnym jest Maria (po Matce Bożej).
[15] Gräupnergasse – Aleja Szarycka (Szarytek) – nawiązuje do dawnej nazwy zgromadzenia – Szarych Sióstr św. Elżbiety (csse), nie mylić ze Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego á Paulo, obecnie potocznie nazywane „Szarytkami”.
